Część DDA ucieka od cierpienia w uzależnienie i historia zatacza koło – dziecko alkoholika staje się osobą uzależnioną jak rodzic. W przypadku uzależnienia nie jest wcale tak łatwo podjąć decyzję o terapii . Dlatego od jakiegoś czasu w leczeniu uzależnień przywiązuje się coraz większą wagę do motywowania, które jest dostosowane do aktualnych przemyśleń n/t swojego uzależnienia. Leczenia nie przyspiesza się w nachalny sposób , ale zaczyna się pracę w miejscu, w którym pacjent realnie jest. Etap działania ( aktywnego rzucania picia) jest dopiero etapem 4 i jeżeli ktoś kto trafia do poradni nie jest jeszcze na tym etapie, to pracę rozpoczyna najpierw nad budowaniem motywacji wewnętrznej do zobaczenia i zajęcia się swoim problemem uzależnienia.
MOTYWOWANIE DO LECZENIA , gdy trudno się do tego przyznać przed samym sobą:
W „Przewodniku do pracy terapeutycznej z osobami uzależnionymi” osobny rozdział poświęcono motywowaniu jako kluczowemu zagadnieniu w tworzeniu warunków do optymalizacji terapii. Wielu uzależnionych pacjentów trafia do placówek leczenia odwykowego pod naciskiem rodzin, pracodawców, MOPS, Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych czy w związku z nakazem sądowym. Te okoliczności sprawiają, że pacjenci Ci nierzadko postrzegają to jako ultimatum, w efekcie czego wykazują jawny lub bierno-agresywny opór lub motywację zewnętrzną, która nie stanowi solidnego fundamentu dla terapii wymagającej dużego zaangażowania ze strony pacjenta w proces zmian niezbędnych do wypracowania i utrzymywania trzeźwości. Jest to zresztą zjawisko naturalne, gdyż trudno wykazywać zaangażowanie i wytrwałość w proces do którego zostało się mniej lub bardziej jawnie przymuszonym lub też nie jest się do niego wewnętrznie przekonanym. Dlatego na początkowym etapie leczenia, głównym wyzwaniem dla terapeuty jest dotarcie do wewnętrznej motywacji pacjenta – która daje siłę i nadzieję do wprowadzanych zmian.
W tym celu przedstawione zadania uwzględniają transteoretyczny model stadiów zmiany wg Prochaski, DiClemente i Norcrossa, dzięki czemu pacjentowi zgłaszającemu się do terapeuty uzależnień, można zaproponować motywację adekwatną do jego aktualnej gotowości do dokonywania zmian.
TRANSTEORETYCZNY MODEL ZMIANY
W TERAPII UZALEŻNIENIA OD ALKOHOLU
| STADIUM ZMIANY | INTERWENCJE MOTYWUJĄCE |
| etap 1 – PREKONTEMPLACJA Pacjent nie widzi problemu alkoholowego i w związku z tym nie rozważa leczenia. Nie chce, nie potrafi i nie zamierza niczego zmieniać. |
|
| etap 2 – ROZWAŻANIE ZMIANY Pacjent dostrzega już, że jego picie nie jest zupełnie bezproblemowe. Z jednej strony dostrzega powody do zmiany, z drugiej strony widzi też powody, żeby niczego nie zmieniać. Stadium to charakteryzuje ambiwalentny stosunek do zmiany i zaprzestania picia, gdyż za i przeciw w odczuciu pacjenta równoważą się. |
|
| etap 3 – PRZYGOTOWANIE DO ZMIANY
Pacjent dostrzega, że lista ponoszonych strat jest większa niż lista korzyści z picia, w związku z czym ma w sobie wewnętrzną gotowość do podjęcia leczenia. Na tym etapie podejmuje decyzje o zmianie co przejawia się w zaplanowaniu konkretnego działania w kierunku zmiany. |
|
| etap 4 – DZIAŁANIE Pacjent podejmuje konkretne działania utrzymania abstynencji – aktywnie zmienia swoje zachowania i modyfikują swoje środowisko tak, aby wspierało jego trzeźwość. |
|
| etap 5 – PODTRZYMANIE WPROWADZONYCH ZMIAN Wielu pacjentów w dłuższej perspektywie doświadcza nawrotu i następuje proces cofnięcia się do wcześniejszych stadiów zmiany. W modelu tym nawrót można postrzegać nie jako porażkę tylko jako proces uczenia się na temat tego, co konkretnie jest realnym zagrożeniem dla trzeźwości pacjenta. |
|
* – przymierze terapeutyczne jest konieczne na każdym etapie zmiany !!!
w oparciu o publikację Williama R.Millera
„Wzmacnianie motywacji do zmiany w terapii nadużywania substancji.
Zalecenia do optymalizacji terapii”
Do niedawna najczęstszym sposobem motywowania w polskiej terapii uzależnień było odwoływanie się do destrukcji alkoholowej, która miała wstrząsnąć pacjentem na tyle, aby w obliczu ponoszonych szkód czuł on konieczność dokonania zmiany. Niestety takie zbyt jednostronne podejście, nierzadko powodowało w pacjencie opór i chęć ucieczki przed – w jego mniemaniu – kolejną negatywną oceną, która od dłuższego jest nieodłączna różnym obszarom jego życia. Według stylu motywacyjnego zaproponowanego przez Millera i Rollnicka oraz w ujęciu Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (TSR) – dużo bardziej motywującym podejściem okazało się szeroko rozumianych zasobów pacjenta. Poprzez odwoływanie się do potrzeb pacjenta, istotnych dla niego wartości a także celów życiowych – terapia ma okazję stać się ofertą adekwatną , autentycznie mu bliską i wartą rzeczywistego zaangażowania. Destrukcja alkoholowa jest niewątpliwym faktem, często jednak faktem przygniatającym i odbierającym nadzieję na pozytywne zmiany. Dlatego tak ważne w motywowaniu do terapii jest zrównoważenie tego obrazu , odkrywaniem i aktywizowaniem mocnych stron pacjenta, niezbędnych do wykonania ogromu pracy jaka go czeka w podniesieniu się z zaistniałej destrukcji. Niniejsze zadania motywacyjne mają więc charakter skoncentrowania na pacjencie, tego co dla niego ważne i w nawiązaniu do jego mocnych stron – przy równoczesnym zachowaniu prawdy na temat strat jakie poniósł i konsekwencji, które mogą nadal go dosięgać. Zadania zostały tak skonstruowane aby pacjent mógł spojrzeć na ponoszone straty przez pryzmat swoich najgłębszych wartości, potrzeb, życiowych i celów – co daje mu szansę na dokonanie bilansu zysku i strat z picia, z pozycji wewnętrznych a nie zewnętrznych osądów moralnych czy presji społecznej.
Przedstawione zadania terapeutyczne w leczeniu uzależnień – charakteryzujące się odejściem od stylu konfrontacyjnego w kierunku budowania wewnętrznej motywacji i uruchamiania zasobów pacjenta – w dużym stopniu opierają się na stylu motywacyjnym opracowanym przez Millera i Rollnicka, oraz nawiązują do Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (TSR). Na koniec warto dodać, że również tak popularny w Polsce model terapii z Minnesoty odszedł od metod konfrontacyjnych i obecnie współczucie i wsparcie stanowią podstawę terapii i interwencji rodzinnych w Instytucie Johnsona – co mamy nadzieję – wzmocni polskie środowisko terapeutów w coraz bardziej widocznym otwarciu na zmiany i sięganiu do różnych koncepcji terapeutycznych wzbogacających podstawowy model leczenia odwykowego w Polsce
Fragment „ Przewodnika do pracy terapeutycznej z osobami uzależnionymi – Materiały pomocnicze” opracowane przez Zespół Terapeutyczny Joanna Dudniczenko, Marta Fajfer, Iwona Stera w Poradni dla Osób Uzależnionych od Alkoholu w Sosnowcu , 2010 r.