Dorosłe Dzieci Alkoholików wypracowały sobie różne strategie na „radzenie” z emocjonalnym bólem . To „radzenie” sobie z trudnymi emocjami bywa czasami bardzo destrukcyjne, gdy osoba ucieka w nałogi aby stłumić odczuwane cierpienie, wyprzeć z pola świadomości pojawiające się problemy . Dlatego część DDA sięga po alkohol lub substancje psychoaktywne ( narkotyki, leki) i mówimy wtedy o uzależnieniu od substancji lub rozładowuje narastające napięcie sięgając po po nałogowe czynności ( hazard, seksoholizm, uzależnienie od internetu , zakupów itp) – mówimy wtedy o uzależnieniu od czynności. W każdym j z wyżej wymienionych przypadków osoba nie radzi sobie z trudnymi emocjami , od których ucieka w destrukcyjny sposób. Na terapii nie chodzi więc tylko o wykluczenie objawu (przestać pić, ćpać , grać itp) ale też o nabycie zdrowej umiejętności regulowania swoich uczuć, aby nie szukać ulgi w formie destrukcyjnej dla siebie i swoich bliskich. Dorosłe Dzieci Alkoholików które popadły w nałóg, oprócz terapii uzależnień ( skoncentrowanej na usunięciu objawu ) potrzebują terapii pogłębionej aby wykluczony objaw nie zastąpić innym. Gdy pracowałam z grupa hazardzistów, część z tych osób to byli alkoholicy po terapii utrzymujący wieloletnią abstynencję do alkoholu , ponieważ jednak nie nauczyli się regulować swoje uczucia w sposób zdrowy, zamienili picie na inny sposób „rozładowywania” trudnych uczuć. Jestem przekonana, że w przypadku osób uzależnionych pochodzących z alkoholowych domów , lub innych dysfunkcyjnych domów – sama terapia uzależnień to zdecydowanie za mało. Warto przy tym spora część osób uzależnionych zmaga się z depresją lub silnymi lękami wyniesionymi z dzieciństwa, część przeżyła traumy co mogło doprowadzić do zaburzeń osobowości, i jeżeli oprócz pomocy w utrzymaniu abstynecji nie otrzymają głębszej psychoterapii – wówczas leczenie uzależnienia nie będzie wystarczającą pomocą . W przypadku osób uzależnionych z tak trudną przeszłością jak bycie DDA/DDD konieczna jest podejście dwutorowe, terapia uzależnień i psychoterapia .
Poniżej zamieszczam plan ramowy do pracy z osobą uzależnioną , który oczywiście jest pogłębiany o pracę z indywidualnymi problemami zgłaszanymi przez pacjenta.
- Czy jestem osobą uzależnioną ? – badanie własnych zachowań
W jakim miejscu gotowości do pracy nad nałogiem się znajduję?
Cel: Nabycie umiejętności rozpoznawania własnego etapu gotowości do rezygnacji z nałogowych zachowań z uwrażliwieniem że etap ten jest zmienny (na podstawie modelu Prohaska, DiClemente
Cel: Rozpoznanie swojej sytuacji pod kątem uzależnienia, badanie własnych doświadczeń związanych z uzależnieniem – wzmacnianie obiektywnego spojrzenia na problem swojego picia, ćpania , grania , zakupów i innych nałogowych zachowań.
Zadanie domowe : Wypełnienie ankiety służącej do autodiagnozy uzależnienia Omówienie wyników ankiety.
- Korzyści i straty – analiza zachowań nałogowych
Cel: Rozpoznanie efektów nałogu podtrzymujących uzależnieniowe zachowania oraz takich, które stanowią negatywne konsekwencje.
Zadanie domowe: sporządzenie własnego bilansu zysków i strat.
Cel: Rozpoznanie i nabycie gotowości do rezygnacji z nałogowych zachowań
Omówienie pułapek utknięcia na etapie kontemplacji tj. poszukiwanie absolutnej pewności, czekanie na magiczny moment, myślenie życzeniowe, przedwczesne działanie („próba zmian na pół gwizdka”). Praca w oparciu o propozycje wg Prochaska, Norcross, DiClemente.
Zadania domowe :
analiza własnych przykładów hamujących zmianę,
ocena własnego poziomu gotowości po uzyskanym wglądzie (motywacja do zmiany typu chętny, zdolny, gotów – czyli chcę, mogę, będę…). W oparciu o dialog motywujący.
- Rozpoznawanie chęci picia, grania ( „głód alkoholowy”, „głód hazardowy” itp)
Cel: Uzyskanie umiejętności rozpoznawania i radzenia sobie z chęcią sięgania po używki lub czynności nałogowe.
Wprowadzenie dzienniczka głodu substancji lub czynności ( dzienniczek monitorowania glodu alkoholwego, hazardowego itp )
Zadanie: codzienne wypełnianie dzienniczka głodu alkoholowego/hazardowego itp i monitoring poprzez informowanie o objawach na zajęciach terapeutycznych.
- Czynniki spustowe sięgania po alkohol, inne środki psychoaktywne lub nałogowe czynności (wyzwalacze zewnętrzne i wewnętrzne)
Cel: Nabycie umiejętności rozpoznania własnych sytuacji związanych z nałogiem
stworzenie własnych list wyzwalaczy zewnętrznych i wewnętrznych,
- Sposoby radzenia sobie z indywidualnymi wyzwalaczami nałogu
Cel: Nabycie umiejętności radzenia sobie z wyzwalaczami zewnętrznymi poprzez ich unikanie bądź ograniczenie ich wpływu na podstawie indywidualnych programów zapobiegawczych. Rozpoczęcie nauki radzenia sobie z wyzwalaczami wewnętrznymi, które zostają pogłębione na późniejszym etapie dotyczącym treningu umiejętności społecznych)
metody poznawczo – behawioralne (HALT, lista zaleceń dla zdrowiejących hazardzistów, autodiagnoza kontrolowania środowiska)
omówienie pułapek na etapie działania wg Prochaska, Norcross, DiClemente oraz przeciwwarunkowanie czyli znajdowanie zdrowych substytutów zachowań problemowych co wg autorów jest jednym z najsilniej działających procesów dostępnych dla ludzi zmieniających swoje problemowe zachowania.
Zadania: sporządzenie indywidualnych programów z zakresu przeciwwarunkowania plus autodiagnoza przeciwwarunkowania (zalecane sporządzanie cyklicznie);
- Nagradzanie pozytywnych zachowań dotyczących zdrowienia z uzależnienia od hazardu.
Cel: Poznanie i stosowanie technik wzmacniających zmianę, pogłębiających utrzymywanie motywacji do zmiany na wysokim poziomie.
Zadania: Stworzenie indywidualnego planu nagradzania, cykliczna autodiagnoza nagradzania.
- Temat: Budowanie i rozszerzanie systemów wsparcia, szukanie alternatywnych dla nałogu spędznia wolnego czasu
Cel: Nabycie umiejętności szukania wsparcia w trudnych sytuacjach, odnalezienie alternatywnego do hazardu sposobu spędzania wolnego czasu
Analiza swojej sieci wsparcia i jej wzmacnianie.
Uczestnictwo w mityngach związanych ze swoim nałogiem ( Anonimowi Alkoholicy, Anonimowi Narkomani, Anonimowi Hazardziści, Anonimowi Seksoholicy ) i omówienie tej formy wsparcia w swoim procesie leczenia
- Historia uzależnienia.
Cel: Uporządkowanie informacji o własnym uzależnieniu.
do obejrzenia filmy : „Zranione Dusze”, „Płynąc pod prąd” „Hazardzista” oraz omówienie filmu. Zadanie domowe: opis własnego procesu uzalenienia i omówienie
- Psychika – czyli co to są myśli, uczucia, zachowania? Wprowadzenie do dzienniczka uczuć.
Cel: Nabywanie umiejętności pozwalających na rozróżnienie podstawowych zjawisk emocjonalnych
Zadanie: prowadzenie dzienniczka uczuć.
- Mity alkoholików na temat picia
- mity hazardzistów na temat szczęścia i jego braku
Cel: Rozpoznanie i obalenie indywidualnych fałszywych wierzeń i przesądów na temat swojego picia, , szczęścia i pecha w w gra
Zadanie: wypisanie swoich mitów, które prowadziły i mogłyby dalej prowadzić do grania.
- Jak nałogowe picie , granie itp zniekształca odbiór rzeczywistości przez człowieka. System Iluzji i Zaprzeczania w uzależnieniu od alkoholu, hazardu.
Cel: Rozpoznawanie nałogowych przekonań oraz sposobów działania wzmacniających nałogowe przekonania.
Zadanie domowe: poszukiwanie własnych przekonań, służących utrzymywaniu nałogu.
- Jak nałóg zmienia życie emocjonalne człowieka – mechanizm nałogowej regulacji uczuć.
Cel: Rozpoznanie wpływu nałogu na emocje
np kwestionariusz wpływu grania na emocje wg Aleksandra Derwich – Nowak „Patologiczny hazard”.
Zadanie: przykłady wpływu picia, grania, ćpania na emocje
- Jak nałóg uszkadza osobowość człowieka – mechanizm rozpraszania „ja”.
Cel: Rozpoznanie wpływu nałogu na osobowość.
np Metody pracy: kwestionariusz wpływu grania na osobowość wg Aleksandra Derwich – Nowak „Patologiczny hazard”.
- Zarządzanie budżetem domowym
Cel: Zwiększenie umiejętności w zakresie optymalnego zarządzania budżetem domowym
Zadanie: Zrobienie bilansu budżetu domowego w oparciu o zasadę Eisenhowera.
- Praca na tzw. Przewodnikach Samopoznania
Konfrontacja ze skutkami nałogu w obszarze relacji rodzinnych, społecznych, pracy zawodowej, zdrowia, samopoczucia i obrazu siebie wg przewodnika samopoznania.
Cel: Poszerzenie wglądu w destrukcję wynikającą z zachowań nałogowych , urealnienie wpływu nałogu na najważniejsze sfery życiu, osłabienie działania mechanizmu systemu iluzji i zaprzeczania, wzmocnienie motywacji do zmiany.
Zadania: przykłady wpływu nałogu na poszczególne sfery życia.
- Moje cele i wartości
Cel: Poszerzenie wglądu w destrukcję wynikającą z nałogu w obszarze wartości i realizacji celów życiowych. Wzrost samoświadomości w obszarze zdrowych celów i wartości, którymi pacjent chce się kierować w swoim życiu.
Zadanie: przykłady wpływu nałogu na realizację celów życiowych oraz na wartości.
- Jak radzić sobie z sytuacjami podwyższonego ryzyka?
Cel: Nabycie umiejętności rozpoznawania sytuacji, stanowiących zagrożenie powrotem do nałogowych zachowań. Wyłonienie sytuacji wysokiego ryzyka na obecnym etapie leczenia. Stworzenie planu radzenia sobie w sytuacjach podwyższonego ryzyka.
Sygnały wskazujące na nawrót. Tworzenie mapy sytuacji ryzykownych I opracowywanie indywidualnych planów rdzenia sobie w sytuacjach zwiększonego ryzyka.
Zadanie: List do siebie w sytuacji podwyższonego ryzyka.
- Zdrowe życie
Cel: Zwiększenie samoświadomości w zakresie stopnia utrzymywania zdrowej równowagi pomiędzy poszczególnymi obszarami życia. Nauka dbałości o siebie w tym zakresie celem umocnienia abstynencji od alkoholu/narkotyków./hazardu/zakupów i innych czynności nałogowych
KOLEJNYM ETAPEM WSPIERAJĄCYM LECZENIE JEST TRENING UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH ( takich jak asetywność, komunikacja )